Stopa cukrzycowa powikłanie szczególnie źle wyrównanej cukrzycy nie musi być problemem trudnym i nie zawsze na końcu tej drogi konieczna jest amputacja. Trudne bywa coś, czego nie znamy, z czym nie mamy doświadczenia. Chcemy Państwu pokazać historie pacjentów z różnym stopniem zaawansowania choroby, a także pacjentów, u których udało się uniknąć amputacji, mimo wcześniejszej do niej kwalifikacji. Przedstawieni chorzy to pacjenci leczeni w Poradni Stopy Cukrzycowej Oddziału Klinicznego Chorób Metabolicznych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.

Leczenie stopy cukrzycowej wymaga niekiedy zaangażowania wielodyscyplinarnego zespołu — diabetologa, chirurga ogólnego, angiologa, chirurga naczyniowego, podologa, ortopedy, pracownika zaopatrzenia ortopedycznego, mikrobiologa, radiologa. Ideałem jest możliwość korzystania z konsultacji tych specjalistów, niemniej nasze obserwacje pokazują, że dzięki nabytemu doświadczeniu wiele decyzji i czynności terapeutycznych może podejmować kompetentny w tej dziedzinie diabetolog.

Wydaje się nam, że układ tego atlasu jest nowatorski, pozwala w sposób dynamiczny obserwować losy pacjentów podczas całego okresu leczenia, pokazując różne sposoby terapii. Operujemy głównie zdjęciami, ale dołączamy komentarze, które ukazują nasz sposób myślenia o stopie.
W części Podsumowanie w punktach ujęto kluczowe metody zastosowane u danego pacjenta. Jak można zauważyć, nasza mantra to odciążenie, antybiotykoterapia, opracowanie chirurgiczne rany czasem biologiczne, czasami NPWT, total contact cast, przeszczep skóry, wreszcie dobór obuwia.

Nie wszystkie ośrodki mają możliwość zastosowania niektórych rodzajów leczenia, ale na pewno wszystkie mogą zalecać stosowanie odciążenia, ułatwić choremu dostęp do zabiegu rewaskularyzacji, poprawić wyrównanie cukrzycy czy skutecznie ogólnie i miejscowo leczyć infekcje. Wydaje się, że te podstawowe elementy wielokrotnie wystarczają do skutecznego leczenia. Liczba stosowanych metod, jak widać, jest ograniczona, dlatego konieczna jest wiedza, jaką metodę należy zastosować, na jakim etapie leczenia, ale na pewno zawsze należy zastosować odciążenie chorej stopy i wyrównanie cukrzycy. Konieczna jest także dobra wstępna diagnoza, czyli określenie udziału czynnika naczyniowego, tj. niedokrwienia, lub neuropatycznego w etiologii tego konkretnego obrazu klinicznego. Pozwala to na właściwą interwencję terapeutyczną, skraca czas do tak oczekiwanego początku gojenia oraz ogranicza niepotrzebne wędrówki chorych w celu odbycia specjalistycznych wizyt.

Nie każdy przytaczany sposób leczenia ma oparcie w medycynie opartej na faktach, ale prezentowane sposoby leczenia wynikają z nabytego doświadczenia, przemyśleń autorów, własnych pomysłów i modyfikacji stosowanych metod. Proponowana terapia oczywiście zawiera Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i Grupy Roboczej Stopy Cukrzycowej EASD, (IWGDF, International Working Group on the Diabetic Foot), jednak żadne zalecenia nie zastąpią własnego doświadczenia.
Pomysł tej publikacji powstał wiele lat temu, ostatecznie zainspirował nas prof. dr hab. Maciej Małecki.

Wszystkie zabiegi endowaskularne zostały wykonane w Zakładzie Angiologii II Katedry Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Współpracującym z nami kolegom serdecznie dziękujemy.
 
Życzenia miłej lektury byłoby w tym wypadku przesadą.
Sebastian Borys
Teresa Koblik